***عِلّتِ سَجده پدرومادرحضرتِ یُوسُف بریُوسُف(عَ) چه بود؟!
پرسش : سجده بر حضرت یوسف(عَلَیهِ السَّلامُ)، به چه منظور بود؟
[وَ رَفَعَ أَبَوَیْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَ خَرُّوا لَهُ سُجَّداً وَ قالَ یا أَبَتِ هذا تَأْوِیلُ رُءْیایَ مِنْ قَبْلُ قَدْ جَعَلَها رَبِّی حَقًّا وَ قَدْ أَحْسَنَ بِی إِذْ أَخْرَجَنِی مِنَ السِّجْنِ وَ جاءَ بِکُمْ مِنَ الْبَدْوِ مِنْ بَعْدِ أَنْ نَزَغَ الشَّیْطانُ بَیْنِی وَ بَیْنَ إِخْوَتِی إِنَّ رَبِّی لَطِیفٌ لِما یَشاءُ إِنَّهُ هُوَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ . و پدر ومادرش را بر تخت بالا برد، ولى همه‌ى آنان پیش او افتادند و سجده کردند. و (یوسف) گفت: اى پدر! این است تعبیر خواب پیشین من. به یقین، پروردگارم آن را تحقق بخشید و به راستى که به من احسان کرد، آنگاه که مرا از زندان آزاد ساخت و شما را پس از آنکه شیطان میان من و برادرانم را بر هم زد، از بیابان (کنعان به مصر) آورد. همانا پروردگار من در آنچه بخواهد، صاحب لطف است. براستى او داناى حکیم است. «سوره یُوسُف آیه 100»]
پاسخ : سَجده به معنى پرستش و عبادت، مخصوص خدا است، و براى هیچ کس در هیچ مذهبى پرستش، جایز نیست، و «توحید عبادت» *** که بخش مهمى از مسأله توحید است ـ که همه پیامبران به آن دعوت نمودند ـ مفهومش همین است. بنابراین، نه «یوسف»(عَلَیهِ السَّلامُ) که پیامبر خدا بود، اجازه مى داد که براى او سَجده کنند؛ و نه پیامبر بزرگى همچون «یعقوب» (عَلَیهِ السَّلامُ) اقدام به چنین کارى مى کرد؛ و نه قرآن به عنوان یک عمل شایسته یا حداقل مُجاز از آن یاد مى کرد. بر این اساس، سَجده مزبور، یا براى خدا بوده (سَجده شُکر)، همان خدایى که این همه مُوهبت و مقام عظیم را به «یوسف» (عَلَیهِ السَّلامُ) داد، مشکلات و گرفتاری هاى خاندان «یعقوب» (عَلَیهِ السَّلامُ) را برطرف نمود. در این صورت در عین این که براى خدا بوده، چون به خاطرِ عظمتِ مُوهبتِ «یُوسُف» (عَلَیهِ السَّلامُ) انجام گرفته، تجلیل و احترام براى او نیز محسوب مى شده است.
و یا این که: منظور از «سجده»، مفهوم وسیع آن یعنى «خضوع و تواضع» است؛ زیرا «سجده» همیشه به معنى معروفش نمى آید، بلکه گاهى، به معنى هر نوع تواضع نیز آمده است. از این رو، بعضى از مُفسِّران گفته اند، تحیّت و تواضع مُتداول در آن روز، خَم شدن و تعظیم بوده است، و منظور از «سجود» در آیه (و پدر و مادر خود را به تخت نشاند؛ و همگى به خاطر او به سجده افتادند)؛ «وَرَفَعَ أَبَوَیْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّوا لَهُ سُجَّداً» (1) همین است. ولى با توجه به جمله «خَرُّوا» که مفهومش به زمین افتادن است، چنین برمى آید که سُجُود آنها، به معنى اِنحِناء و سر فرود آوردن نبوده است.
بعضى دیگر از مُفسِّران بزرگ گفته اند: سجود «یعقوب» (عَلَیهِ السَّلامُ) و برادران و مادرشان براى خدا بوده، اما «یوسف» (عَلَیهِ السَّلامُ) همچون خانه کعبه، قبله بوده است. از این رو در تعبیرات عرب گاهى گفته مى شود: «فُلانٌ صَلّى لِِلقِبلَةِ»؛ (فلان کس به سوى قبله نماز خواند).(2) . ولى معنى اوّل، نزدیک تر به نظر مى رسد به خصوص این که در روایات متعدّدى که از ائمه اهل بیت (عَلَیهِمُ السَّلامُ) نقل شده، مى خوانیم: «کانَ سُجُودُهُم لِلّهِ» ـ یا ـ «عِبادَةً لِلّهِ»؛ (سُجود آنها به عنوان عبادت براى پروردگار بوده است).(3) . در بعضى دیگر از احادیث، مى خوانیم: «کَانَ طَاعَةً لِلّهِ وَ تَحِیَّةً لِیُوسُفَ»؛ (به عنوان اطاعت پروردگار و تحیّت و احترام به یُوسُف بوده است).(4) . همانگونه که در داستان «آدم» (عَلَیهِ السَّلامُ) نیز، سَجده براى آن خداوند بزرگى بوده است که چنین خلقت بَدیعى را آفریده، که در عین عبادت خدا بودن، دلیل است بر احترام و عظمت مقام «آدم»! . این درست به آن مى ماند که: شخصى کار بسیار مهم و شایسته اى انجام دهد و ما به خاطر آن، براى خدایى که چنین بنده اى را آفریده است، سَجده کنیم که هم سجده براى خدا است و هم براى احترام این شخص. (5) .
[ اقسام توحید : 1- توحید اَفعالی : (اقسام توحید اَفعالی عبارتند از: توحید حاکمیّت - توحید خالقیّت - توحید در رازقیّت - توحید در شفاعت - توحید در رُبوبیّت - توحید در مالکیت - توحید در ولایت ) 2- توحید اُلُوهیّت 3- توحید ذاتی 4- توحید صفاتی 5- توحید عبادی . ] .
*** با اصلاحات و ... توسُّط : استاد سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی
پی نوشت: (1). سوره یُوسُف، آیه 100.
(2). تفسیر اَلمیزان و تفسیر کبیر، ذیل آیه مورد بحث.
(3). تفسیر نُورُالثَّقَلَین، ج 2، ص 467.
(4). همان، ص 468.
(5). گرد آوری از کتاب: تفسیر نمونه، آیت الله العُظمی ناصر مکارم شیرازی، دارُ الکُتُبِ الإِسلامِیَّةِ، تهران، 1387، چاپ سی و یکم، ج 10، ص 103.
https://makarem.ir/main.aspx?lid=0&mid=243743&typeinfo=25&catid=22740 +پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العُظمی ناصر مکارم شیرازی .
************************************
*** قرآن کتابی پراز خیر وبرکت+ کتابخانه اینترنتی آیت الله سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی+پایگاه اندیشوران حوزه +http://saadat.andishvaran.ir/fa/ShowNote.html?ItemId=2252 +کلیک کنید .
*** انسان گُل سَرِ سَبَدِ موجودات(تفسیر)+ تنظیم و اصلاحات و اضافات توسط استاد سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی+ پایگاه اندیشوران حوزه + http://saadat.andishvaran.ir/fa/ShowNote.html?ItemId=6779 .+کلیک کنید .
***نسیم معرفت***
*** پرسش : آیا آیه 108 سوره «هود» با مسأله خلود منافات دارد؟
عقیده ما این است: افرادى که وارد بهشت مى شوند دیگر از آن جا بیرون نمى روند و بطور جاویدان در آن جا هستند و بسیارى از آیات، این مسأله (خُلود و ثبات در بهشت) را صریحاً اثبات مى کند، ولى از ظاهر آیه «وَاَمَّا الَّذِینَ سُعِدُوا فَفِى الْجَنَّةِ خَالِدِینَ فِیهَا مَا دَامَتِ السَّماوَاتِ وَ الاَرْضُ اِلاَّ مَاشَاَ رَبُّکَ عَطَاً غَیْرَ مَجْذُوذ»؛ (امّا آنها که خوشبخت و سعادتمند شدند، جاودانه در بهشت خواهند ماند تا آسمانها و زمین برپاست، مگر آنچه پروردگارت بخواهد؛ بخششى است قطعى نشدنى «سوره هود آیه 108»). ظاهر استثناى جمله «اِلاَّ مَاشَاَ رَبُّکَ»؛ (مگر این که خداى تو بخواهد) مى رساند که ممکن است روزى خدا بخواهد که آنان را از این مرکز نعمت بیرون کند، در صورتى که باقى آیات گواه بر این است که هرگز آنها از بهشت خارج نخواهند شد، با این وضع معناى این آیه چیست؟
پاسخ اجمالی:
درست است که خداوند در بسیارى از آیات، وعده بهشت دائم به مومنین داده و هرگز نیز از آن تخلّف نخواهد فرمود. ولى ممکن است افرادى تصوّر کنند که با این وعده قطعى دیگر زمام کار از دست خدا بیرون مى رود و او حتّى توانایى نخواهد داشت که آنان را از بهشت خارج سازد؛ لذا خداوند با این آیه تأکید مى کند که وجود این وعده، از قدرت او چیزى کم نمى کند و باز اختیار تمام موجودات به دست قدرت اوست و قدرت او نسبت به تمام اشیاء محفوظ و ثابت است.
پاسخ تفصیلی:
درست است که خداوند جهان به افراد سعادتمند در بسیارى از آیات، بهشت دائم وعده کرده است و از این وعده هرگز تخلّف نخواهد فرمود و خود او مى فرماید: «وَعْدَ اللَّهِ لا یُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ»؛ (این وعده اى است که خدا کرده و خداوند هرگز از وعده اش تخلّف نمى کند!).(1) ولى ممکن است افرادى تصوّر کنند که با این وعده قطعى دیگر زمام کار از دست خدا بیرون مى رود و او حتّى توانایى نخواهد داشت که آنان را از بهشت خارج سازد و نعمت را از آنها سلب کند و به اصطلاح علمى و کلامى، این قضاى حتمى ، قدرت خدا را محدود نموده و از وُسعت توانایى او خواهد کاست؛ لذا خداوند با جمله «اِلاَّ مَاشَاَ رَبُّک» این حقیقت را تأکید مى کند که با وجود این که خدا بهشت دائم را وعده نموده و او هرگز از وعده خود تخلّف نخواهد کرد، - مع الوصف - این مطلب، از قدرت او چیزى کم نمى کند و باز اختیار تمام موجودات به دست قدرت اوست - هرچه بخواهد مى تواند انجام بدهد و قدرت او نسبت به تمام اشیاء محفوظ و ثابت است.
عین این جمله «اَلاَّ مَاشَاَء رَبُّکَ» در آیه قبل که درباره دوزخیان است و به آنها وعده عذاب دائمى داده، نیز وارد شده است و علّت آن همان است که در آیه پیش ذکر گردید. + [فَأَمَّا الَّذِینَ شَقُوا فَفِی النَّارِ لَهُمْ فِیها زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ «آیه 106 هود» - خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلَّا ما شاءَ رَبُّکَ إِنَّ رَبَّکَ فَعَّالٌ لِما یُرِیدُ «آیه 107 هود»]
از قراین روشنى که تفسیر فوق را تأیید مى کند جمله «عَطَاءً غَیْرَ مَجْذُوذ» که در آخِر آیه آمده است مى باشد. این جمله مى گوید این عَطیّه الهى ثابت و پایدار و مستمرّ است و هرگز جدا شدنى نیست.(2)
*** با اصلاحات و اضافات توسُّط : استاد سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی
پی نوشت:
(2). گرد آوری از کتاب: پاسخ به پرسش های مذهبی، آیات عظام مکارم شیرازی و جعفر سبحانی، مَدرَسَةُ الإِمامِ عَلِیِّ بنِ أَبِی طالِب (عَلَیهِ السَّلامُ)، چاپ دوم، ص 524.https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=42&lid=0&mid=318165&catid=27331 .+پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی .
*** قرآن کتابی پراز خیر وبرکت+ کتابخانه اینترنتی آیت الله سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی+پایگاه اندیشوران حوزه +http://saadat.andishvaran.ir/fa/ShowNote.html?ItemId=2252 +کلیک کنید .
*** انسان گُل سَرِ سَبَدِ موجودات(تفسیر)+ تنظیم و اصلاحات و اضافات توسط استاد سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی+ پایگاه اندیشوران حوزه + http://saadat.andishvaran.ir/fa/ShowNote.html?ItemId=6779 .+کلیک کنید .
.: Weblog Themes By Pichak :.
